Aklimatyzacja - pierwsze dni gada w nowym domu

Aklimatyzacja

Pierwsze dni i tygodnie gada w nowym domu

Aklimatyzacja to temat poruszany bardzo często, lecz przez niedoświadczone osoby bywa bagatelizowany lub nadmiernie dla nich stresujący. Wszystko dlatego, że nie istnieje jeden schemat aklimatyzowania się przez zwierzęta. Jedne osobniki nie wykazują szczególnych oznak związanych ze zmianą otoczenia, inne natomiast zaszywają się w ciemnym kącie na kilka tygodni udając, że ich tam nie ma. Kiedy powinniśmy się martwić zachowaniem i stanem naszego zwierzaka, a kiedy mieści się to w normie? Jakie są najczęstsze błędy popełniane podczas aklimatyzacji przez opiekunów? Na te wszystkie pytania postaramy się odpowiedzieć w tym artykule.

Aklimatyzacja – jest to adaptowanie się organizmu do nowego miejsca. Przechodzi ją każde zwierzę po zmianie otoczenia, warunków, terrarum lub właściciela. Zdarza się, że nawet przeniesienie terrarium do innego pomieszczenia może wywołać aklimatyzację u zwierzaka. Niektóre gatunki przechodzą aklimatyzację w łagodniejszy sposób, czasami niezauważalny dla opiekuna. Inne zmieniają gwałtownie na okres aklimatyzacji swoje zachowanie i potrzebują czasu, aby wrócić do normalnego funkcjonowania. W obrębie jednego gatunku każdy osobnik może przechodzić aklimatyzację inaczej, dlatego bardzo trudno jest z góry zakładać jak ona przebiegnie i ile potrwa. Często podaje się widełki czasowe – od 2 tygodni do kilku miesięcy. Zwykle aklimatyzacja nie trwa dłużej niż miesiąc, lecz zdarzają się wyjątki, zwłaszcza gdy zwierzę jest narażone na dodatkowy stres. Czas aklimatyzacji zależy częściowo od kilku czynników:

• wieku – młodsze osobniki przechodzą aklimatyzację szybciej, starsze silniej reagują na zmiany i dłużej oswajają się z nową rzeczywistością
• zapewnionego spokoju – jeżeli zwierzę nie będzie niepotrzebnie niepokojone, to chętniej wyjdzie z kryjówki i zacznie poznawać swoje otoczenie
• miejsca usytuowania terrarium – jeżeli terrarium stoi w spokojnym miejscu, to aklimatyzacja przebiegnie szybciej
• obecność w domu psów, kotów i innych ciekawskich zwierząt – przesiadujący za szybą kot lub pies może skutecznie zniechęcić mieszkańca terrarium do poznawania otoczenia
• sposobu karmienia – jeżeli możemy w tym czasie karmić zwierzę martwym lub powolnym pokarmem to zastosujmy tą strategię, każdy gwałtowny ruch w terrarium może płoszyć lokatora

Zmiana otoczenia wywołuje stres i wzmaga czujność. Podczas aklimatyzacji zwierzęta są bardziej płochliwe i mogą bać się nawet żywych owadów karmowych. Każdy ruch ‘w’ oraz ‘poza’ terrarium może skutkować ucieczką zwierzaka do kryjówki. W takim stanie zwierzę zwykle odmawia przyjmowania pokarmu.

Brak apetytu jest tym, co najczęściej niepokoi początkujących właścicieli zwierząt egzotycznych. Większość takich osób dotychczas miało do czynienia jedynie z ssakami, które pobierają pokarm codziennie w dużych ilościach. Kilka dni głodówki wydaje się dla takiej osoby czymś zagrażającym zdrowiu i życiu zwierzęcia. Natomiast gady, jako że są zmiennocieplne – nie potrzebują tyle pokarmu. Nie muszą ciągle podtrzymywać wysokiej temperatury ciała, tak jak ssaki. Jeżeli na dodatek większość czasu spędzają w kryjówce, to ich wydatek energetyczny jest znikomy. Kilkutygodniowa głodówka u zdrowego węża nie jest niczym nadzwyczajnym. U jaszczurek i żółwi ten bezpieczny okres jest krótszy, ale nadal mówimy tutaj o przedziale czasu rzędu tygodnia-dwóch, czasami nawet trzech. Oczywiście młode zwierzęta, osłabione lub chore – nie powinny tak długo głodować, jednak w artykule skupiamy się na osobnikach zdrowych i odchowanych przez hodowcę do właściwego wieku na zmianę domu. Brak pobierania pokarmu przez zwierzęta czasami jest spowodowany tym, że nie potrafią one tego pokarmu znaleźć w nowym miejscu lub w przypadku jaszczurek owadożernych – gwałtowny ruch owadów może początkowo je płoszyć. Czasami warto zwierzakowi pokazać, że w danej miseczce znajduje się pokarm.  Niekiedy bywa też tak, że zwierzę pobiera pokarm, lecz w małych ilościach i nie jest to dla opiekuna zauważalne. Zwłaszcza kiedy zwierzę robi to wtedy, gdy nikogo nie ma w pobliżu. Te wszystkie niewiadome sprawiają, że początkujący terraryści zaczynają niepokoić się o swoich podopiecznych w trakcie aklimatyzacji.

Po czym poznać, że głodówka trwa zbyt długo?

 Nie ma na to jednoznacznej odpowiedzi, gdyż wszystko zależy od gatunku, wieku i kondycji zwierzaka. Doświadczone osoby potrafią to oszacować „na oko”, gdyż widzą zmianę wagi u gada po samym jego wyglądzie. Jednak najlepszą metodą jest ważenie zwierząt. Dobrą praktyką jest zważenie gada zaraz po kupieniu go, zanim jeszcze włożymy go do terrarium. To da nam punkt wyjścia i dzięki temu będziemy mogli obiektywnie porównać wagę zwierzaka za jakiś czas. Ważenie warto powtórzyć dopiero po kilku tygodniach, po zakończeniu aklimatyzacji lub jeśli zauważymy niepokojące objawy u gada w jej trakcie. Warto trzymać się tej zasady, gdyż łapanie zwierzaka bez potrzeby i ważenie na siłę dołożą dodatkowy stres i mogą wydłużyć aklimatyzację.

Do niepokojących objawów długiej głodówki należą:
- zapadnięte oczy i wyraźnie widoczne kości oczodołowe
- wystające kości miednicy u jaszczurek
- chudy ogon u jaszczurek magazynujących w nim tłuszcz oraz widoczne kręgi ogonowe u pozostałych jaszczurek
- obwisła skóra na podgardlu i szyi
- wąski tył głowy u węży – kształt temu miejscu nadają mięśnie
- widoczne żebra u węży

Zwykle podczas aklimatyzacji nie dochodzi do dużego spadku masy ciała. Niektóre osobniki nawet jeśli nie pobierają pokarmu, to ich waga pozostaje bez zmian. Powyższe niepokojące objawy świadczą raczej o tym, że zwierzę jest chore i w takim wypadku powinniśmy udać się z nim do weterynarza lub poprzedzić wizytę badaniem odchodów. Czasami powodem choroby może być stres wywołany aklimatyzacją. Wiele zdrowych zwierząt może być nosicielami np. pasożytów wewnętrznych, które nie rozwijają się póki nosiciel jest w dobrej kondycji. Czasami zdarza się, że chorobę wywołuje flora bakteryjna, która jest dla gatunku zupełnie naturalna, ale w wyniku stresu i spadku odporności organizmu – zaczyna nadmiernie się namnażać.

Istnieje uogólniona zasada mówiąca o tym jaki spadek masy ciała jest bezpieczny dla poszczególnych grup gadów. Należy jednak pamiętać, że każdy gatunek i osobnik jest nieco inny i mogą występować odstępstwa od normy. Uznaje się, że dla jaszczurek bezpieczną granicą spadku wagi jest 10%, a u węży 15%. Jeżeli masa ciała spada powyżej tych wartości, może to świadczyć o złej kondycji lub chorobie gada.

Mając wagę początkową możemy obliczyć procent spadku masy ciała za pomocą wzoru:

                                             (waga początkowa – waga końcowa) * 100%
  Procent spadku masy ciała =                  waga początkowa

Oznaki stresu u zwierząt

                Nie każde zwierzę stresuje się w takim samym stopniu podczas aklimatyzacji. Niektóre gatunki i osobniki są na tyle skryte, że pozostaną takie również po przebyciu tego trudnego dla nich czasu. Inne są na tyle ciekawskie, że od pierwszego dnia w nowym domu zwiedzają nowy teren i obserwują zza szyby swojego opiekuna. Niezależnie od tego jak zachowuje się dany osobnik, to ma on jednak niewidzialną granicę tolerancji naszej obecności. Po prostu dla niektórych jest ona bliżej, a dla innych dalej. Przekroczenie tej granicy powoduje u gada stres, który objawia się w różny sposób:

• ucieczka
• chowanie się w kryjówce w czasie, gdy zwierzę zwykle jest aktywne
• zamieranie bez ruchu
• odstraszanie dźwiękiem
• próba kąsania
• brak apetytu
• niespokojne ruchy ogonem
• odpychanie ciałem ręki człowieka
• odsuwanie się od dotyku człowieka
• załatwianie potrzeb fizjologicznych w trakcie kontaktu z człowiekiem

Każdy niepotrzebny stres może przedłużyć aklimatyzację i nadmiernie osłabić zwierzę. Dlatego w trakcie jej trwania nie powinniśmy ingerować w otoczenie gada ani szukać z nim kontaktu. Dopiero, gdy zwierzę zacznie normalnie funkcjonować, czyli przyjmować pokarm i aktywnie zwiedzać otoczenie – możemy próbować oswajać zwierzę z kontaktem z człowiekiem.

Zabiegi pomagające zmniejszyć stres u gadów

                Niektóre osobniki są tak zestresowane w nowym otoczeniu, że reagują ucieczką na każdy ruch w terrarium lub poza nim. Taka gwałtowna ucieczka w obcym miejscu może doprowadzić do zranienia pyska, odrzucenia ogona, upadku lub uszkodzenia kończyny. Taka gwałtowna reakcja może wydawać się dla nas wyolbrzymiona, lecz w naturze ta strategia pozwala przetrwać i nie dać się zjeść. Aby zminimalizować tak gwałtowne reakcje ucieczki warto zastosować pewne zabiegi:

• Karmienie papkami lub pokarmem, który nie porusza się swobodnie po terrarium. W niektórych przypadkach możemy zastosować miseczkę zapobiegającą ucieczkom owadów. Jeśli podajemy owady skaczące, to można oderwać im tylne skoczne kończyny. Zwykle wystarczy złapać w pęsetę owada za tylną kończynę, a on w odruchu obronnym ją odrzuci. U niektórych jaszczurek możemy zamiast tego zastosować po prostu wyższe pojemniki na owady.
• Zasłonięcie terrarium przewiewnym materiałem. Warto zrobić to w taki sposób, alby w dzień docierało do gada światło lub osłonić go tylko z niektórych stron. Ważne tutaj jest to, by zwierzę czuło się schowane przed wzrokiem i mogło w spokoju zwiedzać nowy teren. Ten zabieg jest szczególnie ważny, gdy w domu są psy i koty, które natarczywie obserwują nowego lokatora.
• Otwieranie, sprzątanie i nawilżanie terrarium tylko wtedy, gdy gad jest już schowany w kryjówce. Dzięki temu unikniemy nadmiernego stresu i paniki gada.

Higiena podczas aklimatyzacji

                Nowe zwierzę w domu to ryzyko nowych chorób. Zwłaszcza jeśli masz w domu zwierzęta mogące zarazić się od nowego lokatora. Tak jak pisaliśmy wcześniej, stres i aklimatyzacja osłabiają układ odpornościowy gadów i mogą powodować uaktywnienie się niektórych chorób, na przykład pasożytów. Dlatego w czasie aklimatyzacji należy zachować szczególną ostrożność - dezynfekować narzędzia, myć ręce przed i po kontakcie z nowym gadem lub używać jednorazowych rękawiczek. Tych zasad powinniśmy się trzymać stale przy opiece nad wieloma zwierzętami, jednak zaniedbanie ich jest szczególnie niebezpieczne w przypadku aklimatyzacji. Uznaje się, że taki okres szczególnej ostrożności powinien trwać około 4 tygodnie.

Najczęstsze błędy popełniane przez opiekunów zwierząt podczas aklimatyzacji

• niepotrzebne zaglądanie do kryjówki
• próba oswojenia zwierzaka
• wyciąganie zwierzaka z terrarium
• zmiana wystroju terrarium
• niezachowanie odpowiedniej higieny
• nieograniczony dostęp do terrarium przez psy i koty
• próba karmienia na siłę

Błędy te są zwykle spowodowane nadopiekuńczością i nadmierną ciekawością. Gdy gad nie je i ciągle się chowa, początkujący opiekunowie zwierząt egzotycznych zaczynają się niepokoić lub niecierpliwić. Należy jednak pozostawić zwierzę w spokoju na kilka tygodni, podając jedynie pokarm, wodę i obserwując czy nie dzieje się z gadem coś niepokojącego świadczącego o chorobie. Gad w tym czasie powinien mieć spokój i możliwość poznania otoczenia w swoim tempie.